تغذیه سالمندان نقش به سزایی در سلامت این افراد دارد. افزایش تدریجی سن، روند تغییرات فیزیولوژیکی و بروز برخی از مشکلات مانند اختلالات قلبی-عروقی، فشار خون بالا، پوکی استخوان، تحلیل رفتن قدرت عضلانی بدن در دوران سالمندی این امر را ضروری می‌کند که به مسائل تغذیه‌ای و مشکلات مربوط به آن نگاه ویژه‌ای شود. چراکه در سالمندی تغذیه فرد دست‌خوش تغییرات بسیاری می‌شود.
علل اهمیت تغذیه سالمندان
از علل موثر در بروز مشکلات تغذیه سالمندان می‌توان به مشکلات جسمانی، روانی و اقتصادی اشاره کرد. با توجه به اینکه اغلب سالمندان تنها زندگی می‌کنند ممکن است به دلیل نداشتن حوصله برای خرید، ابتلا به بیماری‌های مزمن عضلانی اسکلتی، دیسک کمر، آرتروز زانو، افسردگی و... یا حتی کاهش توان مالی، توجه خاصی به تهیه مواد غذایی سالم و پخت و پز نداشته باشند. درنتیجه از منابع غذایی محدودی استفاده کنند که آنها را با کمبود انواع املاح و ویتامین‌ها روبرو کند. بروز این عارضه در سالمندانی هم که مبتلا به بیماری‌هایی از قبیل بیماری‌های قلبی-عروقی، فشار خون و دیابت هستند به دلیل محدودیت‌های تغذیه‌ای می‌تواند موجب تشدید بیماری شده و وضعیت فرد را بدتر کند.
به همین دلیل ضروری است به این گروه از افراد آموزش‌های لازم داده شود تا غذاهای آسان و در دسترس اما مغذی را در برنامه غذایی خود بگنجانند زیرا تجویز رژیم‌های گسترده و متنوع یا موادغذایی خاص، عموما برای این افراد کارآیی ندارد. رژیم غذایی برای این افراد باید به گونه‌ای ارائه شود که تهیه مواد اولیه آن آسان باشد. به عنوان مثال اگر سالمندی توانایی تهیه گوشت را ندارد، بداند که چگونه باید معادل گیاهی آن را مصرف کند. سوءتغذیه در سالمندان باعث خستگی، افسردگی، تضعیف سیستم ایمنی، کم‌خونی، اختلالات گوارشی، ریه و مشکلات قلبی و پوستی می‌شود.
دوران کهنسالی و افت عملکرد بدن
با سالمند شدن عملکرد دستگاه‌های مختلف بدن کاهش می‌یابد و دستگاه گوارش هم از این امر مستنثی نیست. درنتیجه میزان هضم و جذب مواد غذایی در بدن کاهش پیدا می‌کند. همچنین با توجه به این مساله که توان مالی سالمندان بازنشسته نسبت به سایر افراد جامعه کمتر است، ممکن است این افراد نتوانند تمامی گروه‌هایی غذایی را مصرف کنند. بسیاری از سالمندان در این سن ممکن است به دلیل پوسیدگی و خرابی دندان یا داشتن دندان مصنوعی مشکل در جویدن و بلع غذا داشته باشند که این مساله باعث عوارض گوارشی بیشتر از جمله اختلال در هضم و جذب مکانیکی می‌شود. به همین دلیل آنها باید غذاهایی با بافت نرم مثل انواع پوره و سوپ بخورند تا عملکرد هضم مکانیکی به صورت کامل انجام شود.
سالمندی و تغییر در ترکیب بدن
در سالمندی با تغییرات حسی مانند کاهش حس بینایی، چشایی، بویایی، شنوایی و تغییرات در اجزای بدن مثل کاهش توده عضلانی و متابولیسم بدن، اختلال در سیستم ایمنی، تنفسی، قلبی-عروقی و گوارشی مواجه هستیم. این تغییرات از سن 30 سالگی به‌صورت بسیار آرام و ملایم آغاز می‌شود و برای روشن شدن موضوع باید بدانیم که پس از 30 سالگی به‌صورت میانگین کلیه دستگاه‌های بدن سالانه یک‌درصد کاهش عملکرد خواهند داشت که این تغییرات توده بدنی سالمندان را مستعد بیماری می‌کند. با کاهش بافت ماهیچه‌ای در بدن سالمندان، بافت چربی افزایش می‌یابد و به همین خاطر، با آنکه وزن سالمند تغییری نداشته اما به ظاهر چاق به نظر می‌رسند. این اضافه وزن ظاهری، بیشتر به خاطر تجمع توده چربی است.
آشنا شویم: مولتی ویتامین من ویت بالای 50 سال ویواتیون
تغذیه سالمندان و کاهش نیاز به انرژی
با توجه به کاهش فعالیت جسمانی از یک سو و کاهش توده عضلانی و افزایش توده چربی از سوی دیگر، بدن به کالری کمتری نسبت به گذشته احتیاج دارد. با افزایش سن، به ازای هر دهه عمری که می‌گذرد، 3درصد از انرژی مورد نیاز بدن کاسته می‌شود. مثلا انرژی مورد نیاز یک فرد 60 ساله نسبت به فرد 30 ساله، 10درصد کمتر است. در واقع، از 30 سالگی به بعد باید به ازای هر سال افزایش سن، 10 کالری از انرژی دریافتی بدن کم شود.
تغذیه سالمندان و کاهش آستانه بویایی و چشایی
با بالارفتن سن، حواس پنج‌گانه به‌خصوص حس بویایی و چشایی کاهش پیدا می‌کند. این کاهش می‌تواند به دلیل کمتر شدن پرزهای چشایی و عصب بویایی، بیماری‌هایی مثل آلزایمر یا مصرف برخی داروها، مداخلات جراحی و عوامل محیطی باشد. این اختلال بویایی و چشایی منجر می‌شود که سالمندان بیش از حد از چاشنی در غذا استفاده کنند. مثلا نمک زیادی در غذای خود بریزند یا از شیرینی بیشتر استفاده کنند. درضمن اغلب سالمندان به دلیل اینکه دیگر طعم غذا برایشان مثل سابق نیست و ترشحات بزاقی هم کاهش پیدا کرده، بی‌اشتها و نسبت به خوردن غذا بی‌میل می‌شوند.
تغذیه سالمندان ، کم‌آبی و یبوست
در دوره سالمندی، سالمندان به طور طبیعی مستعد به کم‌آبی هستند زیرا در این دوره، بدن برخی از توانایی خود را برای تنظیم سطح مایعات از دست می‌دهد. از طرف دیگر فرد کمتر احساس تشنگی می‌کند. بنابراین باید نوشیدن جرعه‌جرعه آب را به سالمندان یادآور شد. با نوشیدن آب به مقدار کافی احتمال ابتلا به عفونت ادراری و یبوست تا حد قابل قبولی کاسته می‌شود. البته یبوست می‌تواند به دلایل مختلفی از قبیل بی‌تحرکی، عدم نوشیدن کافی مایعات، استفاده محدود از غذاهای حاوی فیبر، استفاده مداوم از مسهل‌ها، و مصرف بعضی داروها ایجاد شود. استفاده از نان سبوس‌دار، میوه و سبزی‌ها، خوردن آلوخشک و انجیر، نوشیدن مایعات فراوان و در صورت امکان تحرک می‌تواند در رفع یبوست کمک‌کننده باشد.
یک راهنما برای تغذیه سالمندان
عدم تعادل بین مواد دریافتی و مواد مصرفی ممکن است سبب فقر غذایی یا ذخیره آن به صورت چربی شود. سالمندانی که اصول تغذیه‌ای را به‌طور صحیح رعایت می‌کنند کمتر در معرض خطر ابتلا به انواع بیماری از قبیل تصلب شرایین، دیابت نوع ۲، پوکی استخوان، فشار خون و سرطان هستند و این خود به تدریج منجر به بهبود کیفیت زندگی آنها خواهد شد. البته هر فرد سالمند با توجه به بیماری‌ها و محدودیت‌های غذایی خود در این دوران می‌بایست از یک رژیم غذایی خاص پیروی کند اما در عین حال توجه به چند توصیه تغذیه سالمندان کاربردی در این افراد خالی از لطف نیست:
کاهش مصرف نمک به منظور جلوگیری از احتباس آب و فشارخون
کاهش مصرف چربی‌های مضر در رژیم غذایی
استفاده از روغن زیتون، کانولا و سایر چربی‌های غیراشباع به جای روغن‌های مضر و اشباع برای حفظ سطح نرمال کلسترول خون
مصرف بیشتر کلسیم و ویتامینD برای سلامت استخوان‌ها
خوردن غذاهای غنی از فیبر برای جلوگیری از یبوست و ابتلا به برخی سرطان‌ها
استفاده صحیح و دقیق از مواد معدنی و ویتامین‌های توصیه شده
نوشیدن 8 لیوان یا بیشتر آب در طول روز
کاهش قند مصرفی و استفاده کمتر از غذاهای پرکالری نظیر شیرینی، شکر، آب‌نبات و کیک خامه‌‌ای
استفاده از غذاهای مغذی که به آسانی قابل جویدن است
مصرف میوه (البته خود میوه نه آب میوه) و سبزی‌ها برای تامین فیبر و ویتامین‌های مورد نیاز بدن
منبع: مجله سلامانه
دیدگاه و نظرات
ارسال دیدگاه جدید